Atak na posterunek graniczny w Sieczychach - rocznica akcji

20 sierpnia 1943 nocą oddział Grup Szturmowych Szarych Szeregów, działający w strukturach Kedywu Armii Krajowej, przeprowadził słynną akcję „Taśma”. Celem akcji było osłabienie kontroli granicą i zademonstrowanie sprzeciwu wobec podziału polskich ziem przez okupanta.

W czasie szturmu, trwającego około dziesięciu minut, poległ Tadeusz Zawadzki „Zośka”. Operacja zapisała się w lokalnej pamięci jako przykład odwagi i planowego działania podziemia.

Po wojnie miejsce upamiętniono tablicą i nazwą szkoły, a gmina Długosiodło podtrzymuje rocznicę poprzez spotkania, udział harcerzy i działania edukacyjne. Relacje uczestników oraz badania historyków precyzują motywacje i przebieg tej dobrze zaplanowanej akcji.

Najważniejsze wnioski

• Rocznica 20 sierpnia przypomina o akcji „Taśma” i jej celach.
• Operacja miała znaczenie taktyczne i symboliczne dla sprzeciwu wobec okupanta.
• Poległ Tadeusz Zawadzki „Zośka” — postać często przywoływana podczas obchodów.
• Gmina Długosiodło angażuje społeczność i młodzież w upamiętnianie wydarzeń.
• Do lutego 1944 w ramach „Taśmy” zlikwidowano kilka niemieckich posterunków, co potwierdza skalę akcji.

Kontekst historyczny i cel akcji „Taśma”

Rok 1943 przyniósł nasilone działania dywersyjne Armii Krajowej na styku Generalnego Gubernatorstwa i ziem wcielonych. Kedyw zintensyfikował operacje, włączając w styczniu pełnoletnich harcerzy z Grup Szturmowych Szarych Szeregów.

Taśma miała dwojaki wymiar: praktyczny i symboliczny. Celem było osłabienie kontroli granicznej III Rzeszy oraz zademonstrowanie sprzeciwu wobec rozdzielenia przez niemców sztuczną granicą polskich ziem.

Armia Krajowa, Kedyw i Grupy Szturmowe w 1943

Kedyw planował skoordynowane uderzenia i wykorzystywał doświadczenie z wcześniejszych akcji. Młodzi instruktorzy GS, tacy jak „Zośka”, wzmacniali morale i zdolności bojowe oddziałów.

Granica GG i rola Zollgrenzschutz

Na styku GG i ziem wcielonych strażnice Zollgrenzschutz patrolowały linię podziału. Ich działania utrudniały przerzut ludzi i łączności. Dlatego celem akcji było nie tylko zniszczenie placówek, ale i manifestacja sprzeciwu.

„Celem było zakłócenie kontroli i pokazanie, że narzucone granice nie złamią woli oporu.”

• Planowana seria uderzeń miała zmniejszyć represyjność posterunków.
• Operacje ułatwiały przerzut kurierów i ucieczek z gett.
• Rocznicowy wymiar w Długosiodle podkreśla edukację młodzieży i pamięć o walce.

Przygotowania do uderzenia na strażnicę we wsi Sieczychy

Przygotowania do uderzenia wymagały precyzyjnego rozpoznania i skoordynowanej logistyki. Dowódca Andrzej Romocki „Morro” przeprowadził na początku sierpnia rekonesans z pomocą harcerzy z Wyszkowa — Jerzego Grundmana „Jurasa” i Jerzego Rytla „Jura”.

Rozpoznanie zebrało dane o rozmieszczeniu sił niemieckich i możliwych kierunkach wsparcia z Ostrowi Mazowieckiej i Pułtuska. Wykorzystano znajomość terenu; bliskość Puszczy Białej dawała naturalną osłonę i alternatywne drogi odwrotu.

Koncentracja oddziału odbywała się etapami — od 16 do 19 sierpnia do Leszczydołu-Nowin dotarło ponad 60 żołnierzy GS. Broń przywieziono ciężarówką prowadzoną przez Leona Stolarskiego „Leosia”, ukrytą w butlach z tlenem do spawania.

Sprzęt przeładowano na furmanki i przeniesiono do leśnej kwatery oddalonej o około 8 km. Tam dokonano podziału zadań, odpraw i zabezpieczeń marszu. Miejscowi wspierali akcję, ostrzegając o patroli i pomagając w logistyce mimo ryzyka represji przez niemców.

• Rozpoznanie: precyzyjne dane i wybór dróg podejścia.
• Logistyka: ukryty przerzut broni i leśna kwatera.
• Bezpieczeństwo: ubezpieczenia marszu i osłona Puszczy Białej.

Atak na posterunek graniczny w Sieczychach

Dowództwo rozdzieliło siły na cztery sektory, co zdecydowało o dynamice starcia. Front prowadził Sławomir Maciej Bittner „Maciek”, lewą flankę „Florian”, prawą „Kołczan”, tyły osłaniała sekcja „Sema”.

„Xiążę” zabezpieczał rejon szkoły. Około północy Damian Stachacz przerwał łączność telefoniczną. Chwila ciszy przerodziła się w ostrzał po alarmowym strzale wartownika.

Sekcja „Sema” wrzuciła do wnętrza „filipinki”, co szybko obezwładniło obronę. Walka trwała krótko — około dziesięciu minut — i zakończyła się opanowaniem strażnicy przez oddział.

W trakcie akcji zginął Tadeusz Zawadzki „Zośka”. Relacje uczestników różnią się w szczegółach, ale wszyscy podkreślają dramatyzm i dyscyplinę żołnierzy.

„Strata dowódcy była ciosem, który stał się symbolem ofiary i służby.”

Sekcja sanitarna ppor. Kujawskiego odnotowała ciężkie obrażenia i podejrzenie użycia groźnej amunicji. Ciało przewieziono przez Bug i dalej do Wołomina, co umożliwiło pogrzeb 24 sierpnia 1943 na Powązkach Wojskowych.

• Plan: cztery kierunki natarcia i ubezpieczenie.
• Przebieg: przecięta łączność, wymiana ognia, użycie granatów ręcznych.
• Skutek: opanowanie placówki i śmierć jednego z dowódców.

Znaczenie, konsekwencje i upamiętnienie

Rezultat akcji przyniósł zarówno ulgę, jak i tragiczne odwety wobec ludności. Bezpośrednim efektem było zlikwidowanie niemieckiej załogi i osłabienie kontroli na tym fragmencie ziem.

Ranny Adolf Królczyk, po odzyskaniu przytomności, nakazał sołtysowi składać fałszywe zeznanie o sowieckich partyzantach. Dzięki temu społeczność wsi uniknęła masowych represji.

Mimo tego przez niemców zamordowano cztery osoby, które udzieliły pomocy, co uwypuklało cenę, jaką płaciły osoby zaangażowane w akcję. Ta śmierć miejscowych była bolesnym elementem konsekwencji.

Skutki bezpośrednie i lokalne

Utrata kilku osób i ograniczenie terroru patrolowego to dwie strony tej samej monety. Powołanie Batalionu „Zośka” kilka dni później nadało dalszy wymiar ofierze Tadeusza Zawadzkiego.

• Likwidacja załogi utrudniła kontrolę ruchu ludności i łączność podziemia.
• Postawa Królczyka uchroniła wiele osób przed represjami.
• Pamięć o wydarzeniach pielęgnowali mieszkańcy, harcerzy i władze gminy.

Upamiętnienia przypomniały o tamtych sierpniach: tablica z 1961 roku, szkoła nazwana imieniem Tadeusza Zawadzkiego w 2003 oraz zapowiedziany w 2023 pomnik autorstwa prof. Macieja Aleksandrowicza. Rocznice podkreślają rolę wspólnoty i edukacyjny wymiar pamięci.

Wniosek

Uderzenie z sierpnia 1943 stało się czytelnym sygnałem determinacji polskiego podziemia. Operacja osiągnęła celem akcji zarówno wymiar taktyczny, jak i propagandowy, osłabiając kontrolę okupanta.

Poległa ofiara tadeusza zawadzkiego nadała wydarzeniu głębszy sens i zainspirowała powstanie Batalionu „Zośka”. Ten dramatyczny moment stał się symbolem odwagi i ciągłości tradycji harcerskiej.

Rocznice organizowane przez gminę Długosiodło podtrzymują pamięć o bohaterach. Upamiętnienia, edukacja młodzieży i spotkania lokalne przypominają o potrzebie zademonstrowanie sprzeciwu wobec rozdzielenia przez niemców i o obronie granicy polskich ziem.

FAQ

Czym była akcja opisana jako „Taśma” i jaki miała cel?

„Taśma” była akcją przeprowadzoną przez oddziały Armii Krajowej i Harcerzy Szarych Szeregów w sierpniu 1943 roku. Jej celem było zademonstrowanie sprzeciwu wobec rozdzielenia polskich ziem przez niemiecką, sztuczną granicę oraz osłabienie kontrolnych posterunków Zollgrenzschutz w regionie.

Kto brał udział w przygotowaniach do uderzenia na strażnicę we wsi Sieczychy?

W przygotowaniach uczestniczyły oddziały Kedywu Armii Krajowej z lokalnymi harcerzami z Wyszkowa. Rozpoznanie prowadził Andrzej Romocki „Morro”, a działania obejmowały koncentrację sił, przerzut uzbrojenia i zabezpieczenie odwrotu w Puszczy Białej.

Jak wyglądał plan natarcia na strażnicę i kto pełnił kluczowe role?

Plan zakładał natarcie z czterech stron, z wyznaczonymi zadaniami dla dowódców akcji. Poszczególne role obejmowały atak frontalny i wsparcie ogniowe oraz ubezpieczenie odwrót; dowództwo przypisało konkretne zadania liderom oddziałów i łączności.

Jak przebiegały walki i jakie środki użyto podczas natarcia?

Walka toczyła się około północy. Oddziały przecięły linie, prowadzono silny ostrzał oraz użyto ręcznych granatów typu „filipinka”. Po intensywnej wymianie ognia strażnica została opanowana, co umożliwiło ewakuację części ludzi i zdobycie wyposażenia.

Jakie były losy żołnierzy i cywilów po akcji?

Bezpośrednie skutki obejmowały lokalne represje i zagrożenia dla cywilów, którzy często ponosili konsekwencje obecności partyzantów. W regionie pojawiły się naloty i kontrole, a miejscowi mieszkańcy doświadczyli utrudnień związanych z niemieckimi działaniami represyjnymi.

Kim był Tadeusz Zawadzki „Zośka” i co wydarzyło się z jego udziałem podczas tej akcji?

Tadeusz Zawadzki „Zośka” był cichociemnym i dowódcą harcerskim związanym z Szarymi Szeregami. Podczas akcji został ciężko ranny i zmarł. Jego śmierć była odnotowana przez uczestników operacji i miała duże znaczenie symboliczne dla środowiska konspiracyjnego; po ewakuacji zorganizowano uroczysty pogrzeb.

Jakie znaczenie miała ta operacja dla działalności Armii Krajowej?

Akcja potwierdziła zdolność AK do organizowania skoordynowanych ataków na niemieckie posterunki i pokazywania sprzeciwu wobec przymusowych zmian granicznych. Miała też wymiar propagandowy — wzmacniała morale i przypominała o oporze wobec okupanta.

W jaki sposób lokalna społeczność upamiętniła wydarzenia i poległych?

Miejscowe społeczności oraz środowiska kombatanckie organizowały msze, pogrzeby i odsłanianie tablic pamiątkowych. Upamiętnienia miały formę spotkań pamięci, które przypominały o poświęceniu uczestników i ofiarach działań represyjnych.

Jaka była rola Zollgrenzschutz na terenach wcielonych do Rzeszy?

Zollgrenzschutz pełnił funkcje kontrolne i policyjne przy granicy, egzekwując niemieckie przepisy na zajętych ziemiach. Jego działalność wpływała na życie mieszkańców, prowadząc do surowych restrykcji i kontroli przepływu osób oraz towarów.

Co stanowi główny przekaz historyczny tej akcji dla współczesnych?

Główny przekaz to ukazanie odwagi i organizacji miejscowych oddziałów konspiracyjnych oraz przypomnienie, że działania przeciwko okupacyjnej polityce miały realne koszty. Akcja pokazuje też, jak ważne jest upamiętnianie bohaterów i zrozumienie lokalnych doświadczeń okupacji.