Historia Huty Szkła w Wyszkowie: Przewodnik Historyczny

Najstarszy zakład przemysłowy miasta narodził się z inicjatywy robotników po strajkach rewolucji 1905 roku. 16 września 1906 r. czterdziestu pracowników podpisało akt notarialny, a 25 listopada odbyło się uroczyste otwarcie.

Start produkcji w 1907 roku przyniósł szybkie kontrakty — nawet pełne zamówienia dla dużych browarów i klientów z Moskwy. W 1909 r. zakład zdobył trzy srebrne medale za jakość, a rozbudowa z 1913 r. wprowadziła nowe hale i asortyment.

Przebieg dziejów obejmuje przerwy wojenne (1915–1916, 1939/40, 1944–46), powojenne odbudowy i modernizacje: restart 1946 r., półautomaty 1948 r., upaństwowienie 1951 r. i pełna automatyzacja oddziału opakowań aptecznych w 1967 r.

Transformacje własnościowe i inwestycje (1996–1997, Rexam 2004, Ardagh Glass od 2007, rozbudowa 2021) pokazują ciągłość tradycji i rozwój technologiczny. Dziś zakład zatrudnia około 115–120 osób i łączy historię z nowoczesnością.

Kluczowe wnioski

• Zakład powstał z inicjatywy robotników i otwarto go w 1906 roku.
• Wczesne sukcesy rynkowe i medale potwierdziły wysoką jakość produkcji.
• Wojny i zarządzenia państwowe przerywały, ale nie przerwały ciągłości produkcji.
• Modernizacje po 1946 r. i automatyzacja w kolejnych dekadach zmieniły skalę produkcji.
• Transformacje właścicielskie i rozbudowy do 2021 r. utrzymały konkurencyjność zakładu.
• Obecne zatrudnienie (ok. 115–120) świadczy o stabilności i znaczeniu lokalnym.

Wyszkowska huta szkła jako najstarszy zakład przemysłowy miasta

Zakład z ponad stuletnią tradycją wyrósł na filar lokalnej gospodarki i tożsamości. Od 1907 roku, z przerwami wojennymi, fabryka tworzyła miejsca pracy i markę rozpoznawalną poza regionem.

Pracownicy huty przez dekady stanowili trzon życia społecznego; w pierwszych latach zatrudniano nawet 600 pracowników, około 400 w 1913 roku, a dziś około 115–120 osób.

Produkcja butelki dla dużych odbiorców i eksport potwierdzały rangę zakładu. W efekcie huta szkła wpłynęła na migracje zarobkowe i rozwój lokalnych usług.

Znaczenie dla społeczności i infrastruktury

• Stabilność zatrudnienia: zakład zapewniał pracę przez wiele dekad.
• Wpływ społeczny: inicjatywy fabryki doprowadziły do doprowadzenia gazu do miasta w latach 70. i budowy Domu Kultury „Hutnik”.
• Ekosystem przemysłowy: inne hut i dostawcy tworzyli sieć współpracy, z hucie jako liderem produkcji opakowaniowego szkła.

Geneza i narodziny zakładu: od rewolucji 1905 roku do startu produkcji

Inicjatywa robotników po falach strajków 1905 roku dała podwaliny pod nowy przemysłowy projekt. Decyzja o lokalizacji zapadła dzięki dostępowi do piasku i korzystnej logistyce kolejowej, co uczyniło miejsce naturalnym dla produkcji szkła.

16 września 1906 r. czterdziestu pracowników podpisało u notariusza akt założenia spółkę pod nazwą „Huta szklana robotnicza w Wyszkowie W. Bereda, F. Sztompke, A. Rewoliński i s-ka”. Początkowy kapitał wynosił 12 000 rubli, potem wzrósł do 13 800. Zarząd tworzyli: Władysław Bereda, Antoni Domański i Edmund Dworzyński.

Uroczyste otwarcie odbyło się 25 listopada 1906 r., a produkcja ruszyła w 1907 roku. Już w pierwszym sezonie przedstawiciel firmy Haberbusch zamówił całą produkcję, co zapewniło płynność finansową i szybkością rozwoju.

• Asortyment obejmował ponad 500 rodzajów butelek, w tym duże „wiadrówki” 25 l i „balony” 50–80 l.
• Główne odbiorcy to znane firmy i rynki: Haberbusch, Baczewski, Schiele oraz piwnice carskie w Moskwie.
• Ręczna praca hutników i wysoka jakość przyniosły uznanie — trzy srebrne medale na wystawie w Częstochowie w 1909 roku.

Rozwój i modernizacja w okresie międzywojennym

Międzywojenne lata przyniosły zakładowi zarówno uznanie, jak i wyzwania. Już w 1909 r. trzy srebrne medale potwierdziły jakość wyrobów. To wyróżnienie przyspieszyło inwestycje i zainicjowało dalszy rozwój.

W 1913 r. oddano nową halę z wanną przeznaczoną do produkcji półbiałego szkła dla butelek monopolowych. Linia zatrudniała około 400 osób i znacząco zwiększyła wydajność produkcji.

W latach 20. i 30. kryzys gospodarczy oraz strajki osłabiły tempo wzrostu. Jednocześnie praca nad jakością i kwalifikacjami załogi przygotowała pole do szybkich modernizacji.

Przełom nastąpił w 1936–1937 r.: uruchomiono wannę ciągłą do butelek monopolowych, a w 1937 r. zainstalowano półautomaty. Te urządzenia podniosły precyzję i standaryzację wyrobów.

Zakład wyróżniał się też kolorystyką i personalizacją form. Produkowano szkło zielone, półbiałe i pomarańczowe, a butelki często miały wytłaczane herby odbiorców.

• Inwestycje: hala 1913 i linie ciągłe (1936).
• Technologia: półautomaty 1937, dokładność dla taśmowego rozlewu.
• Oferta: różne kolory szkła i personalizacja butelek dla klientów.

Wojna, przerwy produkcji i powojenna odbudowa zakładu

Okres wojen przyniósł kolejne przerwy i poważne szkody dla zakładu, które kilkakrotnie zatrzymały produkcję. Już w latach 1915–1916 działalność została wstrzymana z powodu działań wojennych.

Zatrzymania i wznowienia pracy

We wrześniu 1939 roku zakład ocalał, lecz szybko stanął. W 1940 roku nastąpiło krótkie wznowienie, po czym w 1941 roku ponownie przerwano prace.

Do normalnej pracy powrócono tylko do sierpnia 1944 roku, kiedy produkcja trwała do kolejnych zniszczeń.

Zniszczenia i ukryte maszyny

Niemcy wysadzili komin, a wiele wyposażenia wywieziono. Mimo tego pracownicy wykazali się odwagą.

Część półautomatów ukryto, co później okazało się kluczowe dla odbudowy mocy produkcyjnych.

Restart i szybki powrót do automatyzacji

Od kwietnia 1946 roku uruchomiono ręczną produkcję butelek, korzystając z dostępnego szkła i narzędzi.

W roku 1948 przywrócono półautomaty, co pozwoliło zwiększyć liczbę butelek i poprawić jakość wyrobów.

• Kalendarium: 1915–1916 przerwa; 1939 stop; 1940 wznowienie; 1941 przerwa; praca do 08.1944; restart 04.1946; półautomaty 1948.
• Skala zniszczeń: wysadzony komin, grabież wyposażenia, ukryte urządzenia.
• Rola ludzi: pracownicy i zarząd działali razem, by zabezpieczyć majątek i przywrócić hutę do życia.

Uprzemysłowienie, upaństwowienie i złote lata modernizacji

Lata powojenne przyniosły zakładowi istotne zmiany organizacyjne i techniczne.

Od 1949 roku zakład znalazł się pod przymusowym zarządem Zjednoczenia „Vitropak”. W 1951 roku nastąpiło upaństwowienie, co wpłynęło na strukturę zarządczą i rytm pracy.

Przez pierwsze lata panowała stagnacja do 1956 roku. Brak inwestycji spowolnił rozwój, ale równocześnie przygotował grunt pod szeroki program modernizacji.

W 1957 roku rząd zatwierdził rozbudowę: dwie nowe hale z piecami, zestawiarnia, stacja gazogeneratorów i zaplecze techniczne. Do zakładu trafiły automaty AS1, które zmieniły skalę i jakość produkcji.

W 1967 roku uruchomiono w pełni zautomatyzowany oddział opakowań aptecznych. To był ważny krok dywersyfikacji oferty i zwiększenia wydajności.

Inwestycje miały też wymiar społeczny. W latach 70. doprowadzono gaz ziemny do miasta, a w 1973 roku zbudowano i przekazano mieszkańcom Dom Kultury „Hutnik”. Te działania umocniły rolę huty szkła w regionie.

• Zmiany własnościowe: przymusowy zarząd i upaństwowienie.
• Modernizacja: automaty AS1, nowe hale i zestawiarnia.
• Wpływ społeczny: gaz dla miasta i Dom Kultury „Hutnik”.

Transformacja, prywatyzacja i globalne konsorcja: Polglass, Rexam, Ardagh

Koniec XX wieku to dla zakładu okres przeobrażeń i nowych szans rynkowych. W 1996 przekształcono go w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, a już w 1997 roku nastąpiła sprzedaż głównemu udziałowcowi — Polglass.

Rok 1999 przyniósł zmianę zarządzania: prezesem Polglass Polska został Michael P. McKeown. Jego decyzje przygotowały drogę do kolejnych fuzji i inwestycji.

W 2004 roku zakład przejęła firma Rexam i zmieniła nazwę na Rexam Szkło Wyszków SA. Na stanowisku dyrektora pojawił się Jerzy Żołyniak, który poprowadził firmę ku stabilizacji i ekspansji.

Od 2007 roku właścicielem jest ardagh glass. Pod kierunkiem nowych udziałowców zakład skupił się na produkcji butelki do piwa i wejściu na międzynarodowe rynki.

• 1996–1997: przekształcenie i sprzedaż spółkę Polglass.
• 1999–2004: nowe kierownictwo i przygotowanie do fuzji.
• 2007–2021: integracja z ardagh glass i modernizacje, w tym rozbudowa w 2021 roku.

Inwestycje z ostatnich lat wprowadziły nowoczesne linie i systemy kontroli, jak inspekcja 1A. To pozwoliło utrzymać zatrudnienie na poziomie około 115–120 pracowników i unowocześnić park maszynowy zakładu.

Historia Huty Szkła w Wyszkowie - najważniejsze kamienie milowe

Krótki przegląd kluczowych momentów pokazuje, jak zakład ewoluował przez kolejne lata. Poniżej zebrano daty i fakty, które obrazują rozwój produkcji i strukturę własnościową.

1906–1907: założenie i start produkcji

16 września 1906 r. podpisano akt założycielski pod nazwą spółki, a 25 listopada 1906 r. odbyło się uroczyste otwarcie. Rok później, w 1907 roku, ruszyła regularna produkcja butelek.

1913–1937: modernizacje i nagrody

W 1909 roku zakład zdobył trzy srebrne medale na wystawie, co potwierdziło jakość wyrobów. W 1913 r. oddano nową halę do szkła półbiałego.

W latach 1936–1937 wprowadzono wannę ciągłą oraz półautomaty, co zwiększyło wydajność i standaryzację produkcji.

1946–1967: odbudowa i automatyzacja

Po wojennym zatrzymaniu, w 1946 r. zakład wznowił pracę. Już w 1948 r. przywrócono półautomaty.

W 1967 r. uruchomiono w pełni zautomatyzowany oddział opakowań aptecznych, co poszerzyło ofertę i zwiększyło wolumen butelek.

1996–2021: prywatyzacja, właściciele i rozbudowa

W latach 1996–1997 nastąpiła prywatyzacja (Polglass). W 2004 r. zakład przejęła Rexam; dyrektorem był Jerzy Żołyniak.

Od 2007 r. właścicielem jest Ardagh, a w 2021 r. przeprowadzono rozbudowę z nowymi technologiami i specjalizacją m.in. w butelkach do piwa.

• 16.09.1906 r. – akt założycielski.
• 25.11.1906 r. – otwarcie; 1907 r. – start produkcji.
• 1909 r. – medale na wystawie; 1913 r. – nowa hala.
• 1936–1937 – wanna ciągła i półautomaty; 1946–1948 – restart i automatyzacja.
• 1967 r. – apteczne opakowania; 1996–2021 – prywatyzacja, Rexam (dyrektor Jerzy Żołyniak), Ardagh, rozbudowa 2021.

Wniosek

Zakład przeszedł długą drogę od robotniczej inicjatywy do nowoczesnego producenta butelek, łącząc tradycję z inwestycjami.

Determinacja pracowników i kolejne modernizacje utrzymały ciągłość produkcji szkła przez wiele lat. Inwestycje w technologię i kontrolę jakości pozwoliły zachować konkurencyjność, także po integracji z ardagh glass.

Butelki pozostały głównym produktem — od ręcznej pracy po zautomatyzowane linie. Znaczenie zakładu w regionie potwierdzają inwestycje społeczne, takie jak gazociąg i Dom Kultury „Hutnik”.

Wniosek: pielęgnowanie pamięci, rzetelne informacje i dalsze inwestycje w ludzi i technologie będą kluczem do utrzymania pozycji zakładu na rynkach piwa i innych wyrobów.

FAQ

Jakie były początki huty szkła w Wyszkowie i kiedy rozpoczęto produkcję?

Zakład powstał z inicjatywy robotników po wydarzeniach rewolucyjnych z 1905 roku. Akt notarialny założenia spółki „Huta szklana robotnicza w Wyszkowie” sporządzono 16 września 1906 r., a uroczyste otwarcie i start produkcji miały miejsce w listopadzie 1906 r.

Jaki asortyment produkowano w pierwszych latach działalności?

W początkowym okresie wytwarzano szeroki asortyment butelek — ponad 500 rodzajów, w tym tzw. „wiadrówki” i „balony”. Zakład realizował też zamówienia dla lokalnych browarów i kontrahentów takich jak Haberbusch.

Jak wyglądał rozwój technologiczny zakładu w okresie międzywojennym?

W latach 1913–1937 nastąpiły istotne modernizacje: nowa hala w 1913 r., nagrody jakości w 1909 r., a w połowie lat 30. wprowadzono półautomaty i wannę ciągłą, co znacząco zwiększyło wydajność produkcji butelek.

Jak wojny i przerwy wpływały na produkcję w hucie?

Produkcja była wielokrotnie zatrzymywana — m.in. w latach 1915–1916, 1939/40 oraz 1944–1946. Po zniszczeniach, w tym wysadzeniu komina, hutnicy ukryli wyposażenie i starali się uruchomić zakład jak najszybciej. W 1946 r. wznowiono produkcję ręczną, a półautomaty wróciły w 1948 r.

Kiedy i jak doszło do upaństwowienia oraz późniejszej rozbudowy?

Po wojnie wprowadzono przymusowy zarząd w 1949 r., a zakład upaństwowiono w 1951 r. Większa rozbudowa i modernizacje zaczęły się od 1957 r., w tym montaż automatów AS1, nowe hale oraz produkcja opakowań aptecznych w 1967 r.

Jakie zmiany właścicielskie miały miejsce po transformacji ustrojowej?

W latach 90. huta przeszła transformację i przekształcenie w spółkę Skarbu Państwa (1996), a następnie została sprywatyzowana w 1997 r. W kolejnych latach właścicielami były firmy Polglass, Rexam (2004) i Ardagh Glass od 2007 r., co otworzyło nowe rynki i technologie.

Kto odgrywał kluczowe role zarządcze w okresie prywatyzacji i restrukturyzacji?

W okresie transformacji i sprzedaży za istotne działania odpowiadali m.in. menedżerowie i dyrektorzy prowadzący procesy restrukturyzacji. Wśród wymienianych nazwisk w późniejszym okresie na czoło wysuwają się osoby takie jak Jerzy Żołyniak, a także menedżerowie międzynarodowi odpowiedzialni za rozwój w ramach Rexam i Ardagh Glass.

Jakie osiągnięcia technologiczne i produktowe zrealizowano po 2000 roku?

Po przejęciach firma wprowadziła nowoczesne linie produkcyjne, rozszerzyła ofertę o butelki dla przemysłu piwnego i dalsze opakowania butelkowe. W 2021 r. przeprowadzono rozbudowę i wdrożono nowe technologie, co zwiększyło moce produkcyjne i utrzymało zatrudnienie na poziomie około 115–120 pracowników.

Jaką rolę huta miała dla lokalnej społeczności i rozwoju miasta?

Zakład był jednym z największych pracodawców i istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego regionu. Inwestycje w infrastrukturę, jak doprowadzenie gazu ziemnego, oraz inicjatywy społeczne, np. Dom Kultury „Hutnik”, znacząco wpłynęły na życie mieszkańców.

Jakie były najważniejsze kamienie milowe w historii zakładu?

Najważniejsze daty to 1906–1907 (założenie i start produkcji), 1913–1937 (modernizacje i wprowadzenie półautomatów), 1946–1967 (odbudowa i automatyzacja) oraz 1996–2021 (prywatyzacja, zmiana właścicieli i nowa rozbudowa).

Gdzie można znaleźć eksponaty i dokumenty związane z historią zakładu?

Materiały historyczne często udostępniają lokalne muzea, archiwa miejskie oraz wystawy organizowane przez zakład lub regionalne instytucje kultury. Warto również sprawdzić publikacje regionalne i artykuły prasowe dokumentujące dzieje fabryki.