Zrzut Cichociemnych w Łosinnie: Historia i Przebieg Operacji

Na łąkach pod Wyszkowem przypomniano noc z 16/17 września 1943 roku, gdy w ramach operacji „Neon 1” do Polski dotarli mjr Hieronim Dekutowski „Zapora”, kpt. dypl. Bronisław Rachwał „Glin” i ppor. Kazimierz Smolak „Nurek”.

Misja była kontynuacją próby z 9/10 września, przerwanej przez niskie chmury i brak paliwa. Załoga leciała ponad 12 godzin Halifaksem RAF i wylądowała na placówce „Garnek”, ok. 8 km od Wyszkowa.

Współczesne obchody łączą inscenizację zrzutu, modlitwę, złożenie wieńców przy pomniku oraz prezentacje IPN i lokalnych grup historycznych. Organizatorzy zaprosili rekonstruktorów, szkoły i mieszkańców, by połączyć lekcję historii z pokazami spadochronowymi i sprzętu wojskowego.

Kluczowe wnioski

• Miejsce i data: 16/17 września 1943 roku – ważny epizod historii lokalnej i krajowej.
• Operacja „Neon 1” zakończyła się sukcesem po wcześniejszej nieudanej próbie.
• Główni uczestnicy: mjr Dekutowski, kpt. Rachwał i ppor. Smolak.
• Współczesne obchody łączą edukację, rekonstrukcję i piknik dla społeczności.
• Zaangażowanie instytucji i mieszkańców podkreśla znaczenie pamięci historycznej.

Kontekst historyczny: wrzesień 1943, okupowana Polska i operacja „Neon 1”

Wrzesień 1943 przyniósł wzmożone wsparcie lotnicze dla podziemia, a operacja „Neon 1” stała się ważnym elementem tych działań. W nocy z 16 na 17 września 1943 r. do okupowanej polski dotarli wyselekcjonowani spadochroniarze, po uprzedniej, przerwanej próbie z 9/10 września.

Armia Krajowa pełniła kluczową rolę w zabezpieczeniu odbioru. Lokalne struktury okręgu organizowały placówkę, dbały o maskowanie i ciszę radiową. To dzięki tym przygotowaniom skoki dawały realne wsparcie dla konspiracji.

Warunki atmosferyczne i ograniczenia paliwowe wymusiły przerwanie pierwszej próby 9/10 września. Tego typu trudności były typowe dla nocnych zrzutów nad okupowanyym terytorium.

W drugiej próbie Halifax RAF po ponad 12 godzinach lotu dotarł nad punkt odbioru — placówkę „Garnek” pod Wyszkowem. Operacja ilustruje techniczny i nawigacyjny wysiłek armii alianckiej i odwagę polskich skoczków, m.in. mjr Hieronim Dekutowski „Zapora” oraz ppor. Kazimierz Smolak „Nurek”.

• Rola armii krajowej: zabezpieczenie i koordynacja odbioru.
• Przyczyny przerwania 9/10 września: niskie chmury, brak paliwa.
• Technika lotu: długie przeloty Halifaxów nad wrogim terytorium.
• Znaczenie daty: września 1943 jako okres intensyfikacji przerzutów.

Zrzut Cichociemnych w Łosinnie: przebieg operacji i kluczowi żołnierze

Nocny desant 16/17 września 1943 roku zakończył się sukcesem po ponad 12 godzinach lotu Halifaksa RAF. Na placówkę o kryptonimie „Garnek” desantowano trzyosobową grupę: mjr Hieronim Dekutowski „Zapora”, kpt. dypl. Bronisław Rachwał „Glin” i ppor. Kazimierz Smolak „Nurek”.

Procedura zrzutu obejmowała kolejność skoków i zrzut zasobników z wyposażeniem. Po lądowaniu miejscowe struktury armii krajowej natychmiast zabezpieczyły perymetr, skontaktowały się z patrolami i ewakuowały żołnierzy do punktów kontaktowych.

Mjr Dekutowski pełnił rolę dowódczą, kpt. Rachwał odpowiadał za łączność i dokumentację, a ppor. Smolak pełnił funkcje operacyjne w terenie. To była druga próba po odwołanym zrzucie 9/10 września, co wymagało szybkiej adaptacji planu i gotowości odbioru.

• Przebieg lotu: sygnały świetlne i wybór miejsca lądowania.
• Rola AK: ubezpieczenie dróg, konspiracyjna logistyka.
• Pamięć: współczesne rekonstrukcje i widowisko jako forma edukacji i reklama wydarzenia.

Uroczystości i rekonstrukcje w Łosinnie: żywa lekcja historii dla mieszkańców

Program obchodów łączy oficjalną ceremonię z edukacją i widowiskiem. Rozpoczyna się złożeniem wieńców i zapaleniem zniczy przy Pomniku Czynu Polskich Lotników i Cichociemnych, po czym następuje modlitwa za Ojczyznę pod przewodnictwem kapelana AK.

Program obchodów: złożenie wieńców, modlitwa AK, inscenizacja zrzutu

Po ceremonii odbywają się przemowy o bohaterach i dynamiczna inscenizacja nawiązująca do realiów września 1943. W widowisku pokazane są przygotowania do przyjęcia zrzutu, wymiana ognia i skoki na spadochronach o okrągłych czaszach.

Organizatorzy i rekonstruktorzy

W wydarzeniu biorą udział m.in. IHNN, Okręg Warszawa‑Wschód ŚZŻAK, Teatr Makata, SRH 79 p.p., SH 11 GO NSZ oraz GRH. Do grup rekonstrukcyjnych dołączają zespoły z GRH Twierdza Modlin i GRH AKO‑WiN.

Szkoła i pokazy dla społeczności

Szkoła od 2023 r. nosi imię cichociemnych spadochroniarzy armii, co wzmacnia program nauczania i udział młodzieży. Na miejscu są stoiska IPN, pokaz klasy mundurowej CEZiU „Kopernik” oraz poczęstunek KGW „Sami Swoi”.

• Szczegółowy program: ceremonia, wystawy IPN, prelekcje.
• Opis inscenizacji: skoki, umundurowanie, role mjr i jego towarzyszy.
• Wymiar społeczny: widowisko jako część pikniku rodzinnego.

"Obchody scalają pamięć, edukację i lokalną integrację."

Wniosek

Upamiętnienie desantu łączy przekaz historyczny z edukacją i integracją społeczności. Coroczne uroczystości angażują szkołę, IPN, grupy rekonstrukcyjne i mieszkańcy, tworząc żywe widowisko oraz praktyczne lekcje historii.

Takie działania przypominają o roli armii krajowej i poświęceniu żołnierzy. Rekonstrukcje i programy szkolne wzmacniają pamięć o spadochroniarzy oraz spadochroniarzy armii, a września każdy akt pamięci staje się częścią lokalnej tożsamości. Komentarze uczestników podkreślają wartość wydarzenia jako reklama edukacji i wspólnoty.

FAQ

Czym była operacja „Neon 1” i jaki miała związek z wydarzeniem we wrześniu 1943?

Operacja „Neon 1” to kryptonim lotniczej akcji zrzutów do okupowanej Polski w 1943 roku. Plan obejmował dostarczenie żołnierzy i sprzętu dla struktur Armii Krajowej. W nocy 9/10 września podjęto próbę lotu, która zakończyła się niepowodzeniem z powodu niskich chmur i problemów z paliwem, lecz kolejne loty doprowadziły do zrzutu w rejonie Łosinna.

Jaką rolę pełnili Cichociemni i Armia Krajowa w tej operacji?

Cichociemni to elitarni spadochroniarze przeszkoleni w Wielkiej Brytanii. Ich zadaniem było wsparcie Armii Krajowej poprzez szkolenie, organizację dywersji i wsparcie komórek konspiracyjnych. W opisywanej akcji współpracowali z miejscowymi strukturami AK, które przygotowały placówkę odbiorczą i zabezpieczyły teren.

Kto był kluczowymi żołnierzami związanymi z zrzutem w okolicach Łosinna?

Wśród najważniejszych postaci wymienia się mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapora”, kpt. Bronisława Rachwała „Glin” oraz ppor. Kazimierza Smolaka „Nurek”. To oni odegrali istotną rolę przy organizacji i realizacji działań w terenie oraz przy współpracy z miejscowymi oddziałami.

Jak wyglądał sam przebieg zrzutu i odbiór przez placówkę „Garnek”?

Lotnikami kierował Halifax RAF, realizujący długi ponad 12 godzin przelot. Zrzut przygotowano tak, by trafić na wyznaczoną placówkę „Garnek” pod Wyszkowem. Odbiór przeprowadziły struktury AK — zabezpieczono miejsce, wyznaczono sygnały świetlne i przeprowadzono transport materiałów oraz żołnierzy z rejonu zrzutu.

Dlaczego noc 9/10 września 1943 roku uznano za nieudany lot?

Pierwsza próba zrzutu tej nocy nie doszła do skutku z powodu niskiego zachmurzenia, które uniemożliwiło bezpieczne zrzuty, oraz problemów z paliwem. Załoga musiała podjąć decyzję o przerwaniu misji, by uniknąć utraty samolotu i załogi.

Jak dziś upamiętnia się wydarzenia związane z tym zrzutem?

W Łosinnie odbywają się uroczystości i rekonstrukcje historyczne obejmujące składanie wieńców, modlitwę środowisk AK oraz inscenizacje zrzutu. Organizują je m.in. Instytut Pamięci Narodowej i lokalne stowarzyszenia rekonstrukcyjne oraz grupy historyczne. Wydarzenia łączą pamięć z edukacją dla mieszkańców.

Kto organizuje rekonstrukcje i działania edukacyjne podczas obchodów?

W organizacji biorą udział różne środowiska: lokalne władze, historyczne grupy rekonstrukcyjne oraz organizacje takie jak ŚZŻAK Warszawa‑Wschód, Makata Teatr, SRH 79 p.p., SH 11 GO NSZ, GRH i GROM. Współpracuje z nimi Instytut Pamięci Narodowej przy przygotowaniu wystaw i materiałów edukacyjnych.

Co oferuje program obchodów dla uczestników i mieszkańców?

Program obejmuje złożenie wieńców, modlitwę, inscenizacje zrzutu, pokazy skoków spadochronowych na okrągłych czaszach, prezentacje sprzętu wojskowego, wystawy Instytutu Pamięci Narodowej oraz piknik historyczny dla społeczności lokalnej. To żywa lekcja historii dla wszystkich grup wiekowych.

Jaką rolę pełni lokalna szkoła nosząca imię Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej?

Szkoła im. Cichociemnych pełni funkcję edukacyjną i pamięciową. Organizuje lekcje historii, spotkania z kombatantami, wystawy i uczestniczy w uroczystościach. Dzięki temu młode pokolenia poznają lokalne dziedzictwo i znaczenie działań konspiracyjnych z czasów okupacji.

Gdzie można zobaczyć materiały i eksponaty związane z operacją?

Wystawy przygotowane podczas obchodów często współtworzy Instytut Pamięci Narodowej. Lokalne muzea i stowarzyszenia historyczne prezentują dokumenty, fotografie i przedmioty związane z lotami aliantów oraz działalnością Armii Krajowej.