Gmina Brańszczyk położona jest w północno-wschodniej części województwa mazowieckiego w Dolinie Dolnego Bugu wśród zwartych lasów Puszczy Białej. Dogodne położenie geograficzne (60 km od Warszawy, 8 km od Wyszkowa) przy ważnych węzłach komunikacyjnych, z przebiegającą przez teren gminy międzynarodową trasą nr 8, umożliwia łatwą komunikację z aglomeracjami miejskimi.

Gmina Brańszczyk zajmuje obszar o pow. 167 km² i liczy około 8,5 tys. mieszkańców. Zasięgiem swym obejmuje 22 sołectwa. 

Historia

Wiadomości dotyczące osadnictwa pochodzą ze skromnych zapisków mających swój początek w XIII wieku i świadczą o przynależności ziem w Puszczy Białej do Biskupów Płockich. Potwierdzeniem są informacje z Dokumentu księcia Konrada Mazowieckiego z 1203 roku, w którym nadaje ziemie puszczańskie Biskupom Płockim. („Codex diplomaticus Mazoviae generalis” wyd. J. Kochanowski, Warszawa 1919 r.) Wzdłuż linii rzeki powstawały najstarsze osady: Brańsk, Bieliny, Tuchlin, Udrzyn, Budy (Popielarze). Pod koniec XIV wieku Brańszczyk stał się samodzielną parafią, z której w 1639 roku wyodrębniła się parafia Poręba.

Historiografię ziem w widłach Bugu i Narwi szczegółowo przedstawiła Maria Żywirska – autorka monografii „Puszcza Biała, jej dzieje i kultura” (PWN, 1973), której dom rodzinny stanowi dziś reminiscencję dawnej architektury, podobnie jak nieliczne już drewniane chaty z kurpiowskimi ornamentami oraz przebudowany dwór dziedzica Adolfa Rudzkiego, otoczony resztkami parku dworskiego z XIX wieku ze starym drzewostanem.

Dzisiejsi świadkowie bogatej i interesującej historii gminy Brańszczyk to między innymi: Kościół Parafialny pw. NMP (1833) i klasycystyczna Kaplica cmentarna (1861) w Brańszczyku; Kościół Parafialny pw. Matki Bożej Szkaplerznej (1880) w Porębie; liczne przydrożne kapliczki i krzyże oraz pomniki i tablice upamiętniające poległych w wojnach obronnych.

Oferta turystyczna

Największymi atutami stanowiącymi o atrakcyjności gminy Brańszczyk są niewątpliwie walory krajobrazowe i turystyczne: przepiękne dukty leśne o każdej porze roku z oznakowanymi szlakami na wędrówki piesze, turystykę rowerową, konne przejażdżki, kuligi, jak też meandry i zakola rzeczne dogodne na spływy kajakowe i sport wędkarski oraz tereny łowieckie od lat zapewniające gościom i turystom komfort pobytu – stanowiąc bazę dla wszelkich rodzajów rekreacji, turystyki i czynnego wypoczynku.

Gmina Brańszczyk może pochwalić się kilkoma profesjonalnymi gospodarstwami agroturystycznymi, które oferują wiele atrakcji, począwszy od noclegów, domowego żywienia, a skończywszy na organizowaniu spływów kajakowych rzeką Bug, wycieczek rowerowych i konnych po terenie gminy.

Gospodarstwa agroturystyczne

• Joanna i Wojciech Rykaczewscy - wypożyczalnia kajaków Brańszczyk, ul. Bielińska 52 tel. 29/ 679-41-71; 0608-872-531,
• Beata i Waldemar Łapińscy, Brańszczyk, ul. Nadbużna 23, tel. 504 540 200
• Lucyna i Zdzisław Ponichtera, Brańszczyk, ul. Nadbużna 19, tel. 29/ 742-14-54
• Justyna i Grzegorz Kaflik – wypożyczalnia rowerów, Brańszczyk ul. Nabużna 39, tel. 503 144 834 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
• Małgorzata i Krzysztof Podleś, Tuchlin 36, gmina Brańszczyk, tel. 29/ 679-47-29

Hotele i restauracje

• Hotel Restauracja „Kamiza” Turzyn 192a
• Zajazd „Borowik” Knurowiec
• Dom Weselny Sylwia Białebłoto Nowa Wieś 16A
• Dom Emeryta OO. Orionistów Brańszczyk (zakwaterowanie z wyżywieniem) -

Atrakcyjną ofertę proponują

• „Konikowo” – pensjonat dla koni, ujeżdżalnia, jazdy dla początkujących i zaawansowanych Brańszczyk ul. Bielińska 33, tel. 605 284 490, 798 994 514
• Wędkarskie Łowisko Otwarte "JEGIEL" Nowa Wieś,  tel. 668 413 583, 602 267 097

Środowisko Naturalne

Nadbużańskie tereny są ulubionym siedliskiem bociana białego oraz wielu gatunków ptaków chronionych: orła bielika, orlika, myszołowa, bociana czarnego, żurawi, dzięcioła, jaskółek, kaczek, łabędzi, co stwarza dogodne warunki do prowadzenia obserwacji ornitologicznych. Lasy zaś zamieszkuje dzika zwierzyna: łosie, jelenie, sarny, dziki, jeże, wiewiórki i zające. Są też miejsca ulubione przez bobry, których populacja stanowi niebywałą atrakcję użytków ekologicznych o pow. 54 ha.

Wśród 13 pomników przyrody dominują okazałe dęby szypułkowe /8 szt./, modrzewie, lipy drobnolistne i wiąz. Na terenie gminy znajdują się 24 cenne ekosystemy bagienne, wodne i łąkowe porośnięte gatunkami roślin z rodziny storczykowatych oraz turzycą, sitowiem, łozą i olszą. Przepięknie meandrująca rzeka Bug obfituje w liczne gatunki ryb, spośród których najbardziej cieszą wędkarzy: sumy, szczupaki, sandacze, okonie, leszcze, krąpie i płocie. Terytorium całej gminy włączone jest do obszarów chronionych „Natura 2000”, które najłatwiej podziwiać z punktów widokowych, takich jak: wysoka skarpa i łęgi w Turzynie, przystań wodna w Brańszczyku, zbocze nadbużańskie w Udrzynie, meandry rzeki Bug w Tuchlinie, starorzecza w Starych Budach czy choćby z wież obserwacyjnych Koła Łowieckiego „Dzik” licznie rozsianych w ostępach puszczy.

Uroki doliny dzikiej jeszcze rzeki Bug i ostępy Puszczy Białej przy jednoczesnej bliskości stolicy sprawiły, że Brańszczyk i okolice od dawna bardzo chętnie odwiedzają turyści, a wielu ma tu swoje działki letniskowe.

Kultura

Cyklicznymi imprezami wartymi uwagi są:

• Konkurs Kolęd i Pastorałek pod patronatem Wójta Gminy,
• Konkurs Recytatorski,
• Dyktando dla odważnych,
• Gminny Rajd Rowerowy „Szlakiem Siedlisk Bocianich”,
• Festyn na promie: Zawody Kajakowe, Mazowieckie Zawody Łódką Pychówką,
• Gminne Dożynki,
• Parafiada i uroczystość upamiętniająca pobyt mjr Hubala i jego oddziału w Porębie
• spływy kajakowe i turystyka niekonwencjonalna.

Upowszechnianiem i promocją czytelnictwa zajmuje się Gminna Biblioteka Publiczna z filiami bibliotecznymi.

Maryla Puścian